Bir qwerty klavyede "QWERTY" yazmak kolaydır. Qwerty klavyenin iyi olduğu taraflar olduğu gibi kötü tarafları da var. Hatta birçok insan qwerty'nin yetersiz olduğunu düşünüyor. Hatta kasıtlı olarak yavaş ve garip olması için tasarlandığına inanılıyor. Öyleyse qwerty klavye neden ve nasıl bu kadar popüler hale gelmiştir?
Qwerty Klavyenin Hikayesi
Her şeyden önce neden bir insanın daktilocuları yavaşlatmak isteyecek kadar tuhaf olabileceğini cevaplayalım.
Dakikada 60 kelime (wpm) yazmak iyi bir daktilocu için bir şey değildir. Bu saniyede beş veya altı harf anlamına geliyor. Böyle bir hızda daktilonun uzun ömürlülüğü için daktilocunun yavaşlatılması gerekir. Qwerty'nin ortaya çıkış noktası işte budur; daha yavaş yazmak.
O halde qwerty gerçekten yavaş yazdıracak şekilde tasarlandıysa İngilizce'deki en popüler harf çifti olan T-H neden işaret parmaklarının tam altındadır? Qwerty klavyenin mucidi Christopher Latham Sholes idi. İlk daktilosunu 1868'de Chicago'daki Porter Telgraf Koleji'ne satan Wisconsin'li bir yazıcıydı. Burası önemli.
Qwerty harf düzeni, Mors kodunu kopyalayan telgraf operatörleri düşünülerek tasarlanmıştı. Bu nedenle Z harfi S ile E'nin yanındaydı. Çünkü Amerikan Mors alfabesinde Z ve SE ayırt edilemezdir. Telgraf alıcısının tüm görevi harfleri verimli kullanmakla ilgilidir.
Peki Neden Hala QWERTY Kullanılıyor?
Bunun basit cevabı qwerty'nin 1880'lerde verdiği egemenlik savaşını kazanmış olmasıdır. Sholes'un daktilo tasarımı silah ustaları E. Remington ve Sons tarafından devralınmıştır.
Bu ikili harf düzeninin eksiklerini tamamladılar ve daktilolarını 125 dolara piyasaya sürerek – bugünün parasıyla 3.000 dolara – daktilo kullanan sekreterlere sattılar. Sholes, "daktiloyu icat eden 52. adam" olarak tanındı. Bunlar yaşanırken etraftaki tek daktilo alternatifi elbette bu değildi.
Remington firması qwerty ile yazma kursları sunmaya başladı. 1893'te dört büyük daktilo rakibi birleşme kararı aldığında bu hareket qwerty'yi "evrensel düzen" haline getirdi. Ancak hikaye burada bitmedi. Daha sonraları daha mantıklı harf düzenleri ortaya çıkmıştır.
Özellikle Ağustos Dvorak tarafından tasarlanan ve 1932'de patentlenen Dvorak, qwerty'den daha üstündü.
Dvorak, baskın eller düşünülerek tasarlanmıştı (sol ve sağ düzenler mevcuttu) ve en çok kullanılan harfleri yan yana getiriyordu
ABD Deniz Kuvvetleri 1940'larda Dvorak'ın daha üstün olduğunu kanıtlamak için bir çalışma yaptı. Çalışmaya göre daktilocuları Dvorak harf düzenini kullanmak için eğitmek çok daha başarılı sonuçlar veriyordu.
Öyleyse Neden Hepimiz Dvorak'a Geçmedik?
Qwerty, Dvorak'ın doğuşundan beri evrensel düzendi.
Çoğu daktilocu onun üzerinde uzmanlaştı. Pahalı bir daktiloya yatırım yapan herhangi bir işveren doğal olarak çoğu daktilocunun kullanılabileceği düzeni isterdi; özellikle de ölçek ekonomileri bu daktiloyu piyasadaki en ucuz model yaparsa.
Dvorak klavyelerinin hiçbir bir zaman şansı olmadı.
Pek çok ekonomist qwerty'nin "kilitlenme" dedikleri şeyin en iyi örneklerinden biri olduğunu savunur.
Durum Daktilo Düzeni ile İlgili Değildi
Bunu Microsoft Office ile Windows, Amazon alıcıları ile satıcıları arasındaki perakende bağlantısı veya Facebook'un sosyal medyadaki hakimiyeti gibi düşünebilirsiniz
Tüm arkadaşlarınız Instagram ve WhatsApp gibi Facebook uygulamalarını kullanırsa bu sizi bir qwerty daktilocusu kadar kilitlenmiş yapacaktır.
Kilitlenme tekelcilerin arkadaşıdır. Rekabet düşmanıdır ve düzenleyicilerden gelecek sağlam müdahalelere muhtaçtır.
Bazı iktisatçılar Dvorak klavyesinin üstünlüğünü gösteren o ünlü donanma çalışmasını garip bulmuştur. Çünkü çalışmayı denetleyen adam, donanmanın önde gelen zaman ve hareket uzmanı Teğmen Komutan… August Dvorak'tır. Yani tarafsız değildir.
Ancak dünyanın en hızlı alfanümerik daktiloları bugün hala Dvorak düzenini kullanıyor. 2008 yılında Barbara Bradford bu düzenle 50 dakika boyunca dakikada 150 kelimelik (wpm) yazma hızına ulaştı ve bir ara 212 wpm'lik bir değere kadar çıktı.
Aslında bugünlerde çoğumuz klavye düzenini değiştirmemize izin veren Windows, iOS ve Android cihazlar kullanıyoruz. Bunların tümü Dvorak düzenini desteklemektedir.
Artık iş arkadaşlarınızı, diğer işverenlerinizi ve sekreterlerinizi farklı bir standarda geçiş yapmaya ikna etmek çok zor değil. İstenildiği zaman kolayca değiştirmek mümkün.
Buna rağmen çoğumuz hala qwerty'ye bağlı kalıyoruz. Kapı artık kilitli değil ancak geçmek için canımızı sıkmak istemiyoruz.
Kilitlenme, Apple, Facebook ve Microsoft da dahil olmak üzere bugün dünyanın en güçlü ve değerli şirketlerinden bazılarını daha da zengin hale getiriyor. Bu kilitler belki de bir zamanlar qwerty standardının kabul edildiği gibi kırılmaz görünüyor olabilir. Ancak her şey tüketicilerin gerçekten neyi istediklerine bağldır.
İnsanlar uzun zaman önce tüm dünyanın MySpace'e kilitlendiğinden endişe ediyorlardı.
