Bilim adamları 14 Ağustos 1997'de, modern bir insana ait olduğu tespit edilen en eski fosilleşmiş ayak izine rastladıklarını açıkladılar. Güney Afrika'daki bir lagünün kıyısında bulunan bu en eski ayak izi 117.000 yıllık kumtaşı içerisinde keşfedildi. Fosil kemikleri paleontologlara ilham vermeye devam edebilir ancak 1997'de keşfedilen insanlığın bu en eski ayak izi bugün hala birçok şey anlatmaktadır.
Afrikalı Havva: İnsanlığın En Eski Ayak İzi 117.000
Bu ilginç keşif insan kaynaklı araştırmalar yapan pek çok otorite tarafından memnuniyetle karşılandı çünkü bugüne kadarki fosil kayıtlarında — kemiklerde veya ayak izlerinde — Homo sapienslerin modern türlere evrimleştiği döneme dair kanıt bulunamıyordu.
Buna rağmen Paleoantropologların çoğu ve özellikle de genetikçiler, bu kader geçişinin 100.000 ila 200.000 yıl önce gerçekleştiğini düşünüyorlardı. Genetikçiler bu keşifle beraber "Afrikalı Havva"nın (ayak izinin sahibine Eve adı verilmiştir) şu anda yaşayan tüm canlı insanların ortak atalarından biri olduğunu düşünmüşlerdir. Zira kıtaların kayma teorisi de insanlığın Afrika'da başladığını göstermiştir.
O zamana kadar çoğunlukla Güney Afrika olmak üzere dünyanın herhangi bir yerinde söz konusu döneme ait yalnızca 30 insan fosiline rastlanmış ancak hiç ayak izi bulunamamıştı. 117 bin yıl öncesine uzanan izlerin modern insana ait en eski ayak izleri oldukları düşünülmektedir.
Antik İnsanlara Dair En Ünlü Ayak İzleri
Bundan çok daha geride, yaklaşık 3.5 milyon yıl önceye uzanan en ünlü antik ayak izleri iki yetişkin ve muhtemel bir çocuğu ele alır. Tanzanya'daki Laetoli olarak bilinen bir ovada yürüyen bu insanların Australopithecus afarensis türünün üyeleri olduğu düşünülmüştür.
3.5 milyon yıl yaşındaki bu insansı ayak izleri 1970'lerin sonunda Kenyalı fosil avcısı Dr. Mary Leakey'in öncülüğünde yapılan bir keşifle bulundu. Parmak izleri, insan ata türlerinin taş aletler yapmaya başlamadan çok önce dik yürüdüklerine dair daha fazla kanıt sağlamıştır. Bundan 27 yıl sonra 1997'de Witwatersrand Üniversitesi'nden bir başka paleoantropolog (insan gelişimini inceler) yine 3.5 milyon yıl öncesine dayanan, insan atalarının bilek ve bacak kemiklerine rastlamıştır. Kemiklerde, iskelette dik yürüyüşü kolaylaştıran bir geçişe dair işaretler bulundu. Muhtemelen bir Laetoli olan bu birey, insan benzeri bir ayak bileğine ancak maymun benzeri bir ayağa sahipti.
Diğer bilinen insanlık öncesi ayak izleri, 1,5 milyon yıl önceye ışık tutan Kenya'daki Koobi Fora sahasında bulunmuştur. İzler insanların öncül bir türü olan Homo erectus tarafından bırakılmıştır. Dolayısıyla 100.000 yıl önce gerçekleştiği düşünülen maymun insandan modern insana geçişe işaret eden başka bir ayak izine daha rastlanmadı.
Ayak izlerinin bulunduğu çevrede av aletlerine rastlandı. Koyu sarı pigment parçaları vücudu boyamak için kullanılıyor olabilirdi.
Bulunan ayak izleri taş duvarın dibinde kaybolmadan önce sadece bir buçuk metre uzanıyordu. Parmak izlerinden ikisi iyi korunmuş durumda olup, bireyin başparmağı, top, kemer ve topuğu ayrıntılı olarak ortaya koyuluyordu. Bunların yönüyle, modern insan ayaklarının izleri olduğunu ortadaydı. Mısırlılara özgü bir özellik olan baş parmak diğer parmaklardan daha uzundu. Günümüzde çoğu insan için bu böyle değil. Herkes için, büyük ayak parmağı bir sonraki ayak parmağı ile aynı uzunlukta veya biraz daha kısadır. Bireyin 1,5 metre boyunda olduğu hesaplanmıştır. Bu da büyük ihtimalle bir kadın veya erkek çocuk olduğunu göstermiştir.
Modern İnsanlarda Afrika Kökeni
Son zamanlarda çıkarılan eski insan fosillerinden bazıları Etiyopya ve Kenya'da bulunsa da, Güney Afrikalı bilim adamları modern insan türlerinin Afrika'nın bir bölümünde ortaya çıktığını ve daha sonra kuzeye yayılarak sonunda Asya ve Avrupa'ya göç ettiğini gösteren kanıtlar toplamıştır.
Modern insanlarda Afrika kökeni teorisi sadece kadınlardan geçen bir genetik materyal olan mitokondriyal DNA üzerinde yapılmış araştırmalar ile desteklenmiştir. Mitokondriyal DNA'nın farklı popülasyonlardaki varyasyonlarını ölçen bilim adamları, tüm insanların 100.000 ila 200.000 yıl önce Afrika'da yaşayan ortak bir kadın atadan geldiği sonucuna varmıştır: "Havva"dan.
