Alkolün etkisi üzerine detaylı bir yazı. Alkol kaynaklı hastalıkları düşündüğümüzde, alkolün vücudumuza etkisini ortaya çıkaran, bu konuda duyulan utancı ortadan kaldırarak alkolizmi tedavi edilebilen bir hastalık olarak gören eğilimler, alkol bağımlılığı konusunda kaydedilen en büyük gelişmelerdir.
Şarap, bira, likör çeşitli şekillerde tüketilen alkol, mideye girdiğinde alkol dehidrojenaz adlı enzim sayesinde parçalanır. Hemen ardından ince bağırsaktan kana karışır ve oradan da portal damarlar yardımıyla karaciğere ulaşır. Burada karaciğer hücrelerine (hepatositlere) girer ve iki şekilde metabolize olur: Birinci, hepatosit alkol dehidrojenaz enzimiyle; ikincisi, mikrozomal etanol oksitleyici sistemle (MEOS). Alkolün tamamı sadece karaciğerden geçerek metabolize olmaz. Bir kısmı hepatik damarlar yoluyla vücutta dolaşan kana karışır. Buradan vücuttaki tüm sıvılara dağılarak tüm organları ziyaret eder. Vücuttaki bu dairesel yolculuğunda (William Harvey'i hatırlayalım), karaciğere defalarca uğrayarak aldehit asit ve diğer asitlere dönüşür.
Vücuda alınan alkolün plazma yarılanma ömrü yaklaşık 45 dakikadır (metabolik plazma T-1/2). Kandaki en üst alkol düzeyi, alkolün vücuttaki etkilerini belirleyen faktördür. Ayrıca burada bir seferde alınan miktar ve içkinin içilme hızı da belirleyicidir. Bunun yanında başka etkenler de olabilir. Örneğin midedeki yiyecek çeşidi ve karaciğer metabolizma hızı, emilimi hızlandırır.
Kronik alkoliklerde, alkolün uzun süre alınması, MEOS'un süresini uzatarak, alkole dayanıklılığı geliştirir. Bu durum ışık mikroskobu ile incelendiğinde, karaciğer biyopsosinde mikrozomal borucukların girdap gibi dönmesiyle kolaylıkla fark edilir.
Alkolün Etkisi ve Ölüme Giden Yol
Alkolün tehlikeli etkileri, özellikle beyinde sarhoşluğa ve sürekli alkol alanlarda "akşamdan kalma" haline yol açar. Bu durum, "çivi çiviyi söker misali" sabah tekrar çok az miktarda alkol alınmasıyla düzeltilebilir (Burada ertesi sabah tekrar alkol almayı önermiyoruz, yanış anlaşılmasın!). Kandaki alkol düzeyi oldukça yükseldiğinde, akut alkol koması gerçekleşir. Alkol koması yüksek ölüm oranının görüldüğü ve hastanın epileptik nöbet geçirmesine yol açabilen bir durumdur. Şiddetli alkolik gastrit, öğürtü ve kusmayla kendini belli eden mide mukozasının alkole bağlı iltihabıdır; bazen de kanamaya ve kan kusmaya (hematemez) yol açabilir.
Alkolik hepatit, karaciğerin alkol sonucu iltihaplanmasıyla oluşan bir durumdur; fakat daha kötüsü siroz hastalığının habercisidir. Şiddetli semptomları olan bu hastalıklar, alkol azaltılmazsa ya da tamamıyla bırakılmazsa, alkoliklerin ileride yaşayacakları konusunda onlara bir uyarı göndermektedir.
Alkolizmin kronik etkileri sindirim sistemini, sinir sistemini ve iç salgı bezlerini de etkileyebilmektedir. Bu sistemlerin işlevlerinin bozulması sonucu, pıhtılaşma faktörlerinde bozulmalar, kan değerlerinin (trambositopeni ve anemi) sayısında azalmalar, karaciğer tahribi (portal hipertansiyon), yemek borusu iltihabı, ciltte örümcek damarlanmalar ve daha birçok rahatsızlık görülebilir ve bunların hepsi, kronik ya da ani ölümcül kanamalara yol açar. Safrasız sarılık, uyuklama, zihin bulanıklığı (hepatik ansefalopati) ve karında şişkinlik (ascites), alkol kaynaklı organ hasarları sonucu ortaya çıkan belirtiler arasındadır.
Bu belirtileri genellikle ölüm izler. Bu nedenle, alkol kaynaklı hastalıkların anlaşılması, milyonlarca insanın, hatta hamilelikte alkol alan anneleri yüzünden fetal alkol sendromuyla doğan birçok bebeğin hayatının kurtarılmasında öncelikli öneme sahiptir.
Alkolün Etkisi Üstüne Bilgiler
- Alkol merkezi sinir sistemini etkiler.
- Tüm kültürlerde en çok kullanılan yatıştırıcıdır ve tüm dünyada hastalıklara ve ölümlere neden olan başlıca maddedir.
- Alkol bağımlılığı ailede başlar ve bazen genetik yatkınlıkla kişiye geçebilir.
- Alkol bağımlılığına yakalanma riski, yakın akrabalarında alkol bağımlısı olanlarda üç ila dört daha fazladır.
- Alkol kaynaklı hastalıklar, aynı zamanda trafik kazalarında, şiddet ve intihar vak'alarındaki ciddi artışla ilişkilendirilir.
- Katillerin ve kurbanlarının yarısının cinayet sırasında sarhoş oldukları sanılmaktadır.
- Yüksek dozda alkol alımı, hemen hemen vücuttaki tüm organlara zarar verir.
Alkol Tüketimindeki Eğilimler ve Yaygınlık
- Alkolle ilk tanışma genellikle ergenlik döneminde olmaktadır. Alkol kullanım oranı en çok 20-35 yaşları arasında görülmektedir.
- Alkol kaynaklı hastalıklar, genellikle 30'lu yaşların sonlarına doğru ortaya çıkar.
- Alkol kaynaklı hastalıklar, aynı zamanda genel nüfusta görülen en yaygın akıl hastalığıdır.
- Nüfusun yaklaşık yüzde 14'ü hayatının bir döneminde alkol kaynaklı bir hastalık yaşamaktadır.
Alkol Tüketiminde Cinsiyet Faktörü
- Alkolizm tüm kültürlerde erkekler arasında daha yaygın olan bir bağımlılıktır. Burada her 5 erkek hastaya 1 kadın hasta karşılık gelmektedir. (Bu rakam, yaşa ve kültüre göre değişkenlik gösterilir.)
- Alkol kullanan kadınların çoğunda ileriki yaşlarda alkol tüketiminde artış olmaktadır.
- Kadınlardaki alkol kaynaklı hastalıklar ortaya çıktıktan sonra çok hızlı gelişir. Orta yaşlara gelene kadar birçok kadın sağlık, sosyal yaşam, ikili ilişkiler ve mesleki sorunlar açısından erkeklerde görülen benzer sorunları yaşamaya başlar.
- Kadınlar, alkolü daha düşük miktarlarda alsalar bile daha kolay alkolik olabiliyorlar. Bu da kadınlarda, aşırı alkol alımından kaynaklanan hatalık riskini büyük ölçüde artırmaktadır.
Alkol Zehirlenmesinin Belirtileri
- Aşırı konuşkanlık
- Hafıza ve kavrayış kaybı
- Kendini dizginleyememe
- Kaslara hakim olamama ve ayakta duramama
- Ani ruh hali değişimi
- Reflekslerin yavaşlaması
- Konuşmanın bozulması
Alkolikliğin Tedavi Yolları
- Bireysel terapi
- Aile terapisi
- Grup terapisi
- Uzmanlara danışma
- Hekimin verdiği ilaçlar (Antabuse, Nalrexone gibi)
- Hastane tedavisinde detoksifikasyon uygulaması
Hamilelikte Alkolün Etkisi
- Hamilelik süresince alınan alkol, annenin düşük yapmasına neden olabilmektedir.
- Bebek düşük doğum ağırlığında olabilir.
- Bebekte zeka geriliği ya da gelişme geriliği görülebilir.
- Bebek, gelişme geriliği, yüz deformasyonları, kalp bozuluklukları, iskelet sistemine ait bozukluklar ve zihin engeli gibi anomalileri içeren fetal alkol sendromu ile doğabilir.
Alkol Kullanımının Kötü Sonuçları
- Beyinde hasar
- Konsantrasyon, kavrama ve hatırlamada güçlük
- Depresyon
- Alkol tüketenlerin yüzde 15'inde karaciğer sirozu ve pankreas iltihabı görülmektedir
- Yüksek tansiyon
- Kalp damar hastalıklarına yakalanma riskli
- Şiddete başvurma, kazalarda yaralanma ve intihar riski
- Mide kanseri ve diğer iç organ kanserlerine yakalanma riski
- Korsakoff Sendromu (alkol kaynaklı, sürekli hafıza kaybına neden olan bir hastalık)
- Cinsel işlev bozuklukları
- Bağışıklık sisteminin baskılanması
Alkol Kullanımının Tehlikeli Olduğu Anlar
- Yaşanan alkol kaynaklı problemlere (bir trafik kazası gibi) rağmen alkol almayı sürdürmek
- Alkole karşı şiddetli arzu
- Miktarı ve sıklığı ne düzeyde olursa olsun alkol tüketimini hafif alma
- Yalnız başına içme
- Gittikçe artan miktarda alkol tüketimi
- Alkol kullanımı yüzünden sosyal, mesleki ya da eğlence faaliyetlerinde azalma ya da sona erme
- Alkol alımına ve alkolün etkilerinden kurtulmaya çok fazla zaman ayırma
- Alkol alımını kontrol altına alma ya da azaltmada başarısız girişimlerde bulunma
