Güneş, merkezi bir ışık ve ısı kaynağı olmasının yanında tarihi, dini ve bilimsel yönden de insanlara ilham vermiştir. Güneş'in yaşamlarımızda oynadığı büyük rol diğer tüm gezegen ve yıldızlardan daha fazla incelenmesini neden oldu. Güneş fizikçileri bugün bu yıldızın yapısını ve faaliyetlerini anlamaya devam ediyor. Bu zamana kadar birçok özelliği ortaya çıkarıldı. Tıpkı Samanyolu Galaksisi'nin çevresini 225 milyon yılda dönmesi gibi (1 galaktik yıl).
Güneş'i Gözlemlemek
Dünya'dan sarı-beyaz bir ışık küresi gibi görünen Güneş bizden 150 milyon kilometre uzaklıkta, Samanyolu Galaksisi'ndeki Orion Kolu'nda bulunuyor. Dünya'dan Güneş'i gözlemlemek için özel güneş filtreleri kullanmak şart. Güneş'e teleskopla bakarken güneş filtresi kullanmamak tehlikelidir.
Tam Güneş tutulması Güneş'i gözlemlemek için en iyi anlardan biri. Bu olayda Ay, Güneş ile aramıza girerek yıldıza farklı bir yolla bakmamızı sağlıyor. Tam Güneş tutulması gerçekleşirken yıldıza bakmak güvenlidir. Yıldız bembeyaz bir hale şeklinde görünüyor.
Güneş'i gözlemlemenin en güvenli yolu teleskobun merceğine giren ışığı beyaz bir kağıdın üzerine yansıtmaktır.
Güneş'in Gezegenlere Etkisi
Güneş Sistemi'ndeki gezegenleri bir arada tutan kuvvet Güneş'in yer çekimidir. Güneş'in yüzey yer çekimi 274.0 m/s 2 olarak ölçüldü. Kıyaslama yapmak gerekirse Dünya'nın yer çekimi 9.8 m/s 2. Güneş'in yüzeyine yakın bir noktada gitmekle olan bir roketin yıldızın yer çekiminden uzaklaşmak için 2.223.720 km/s hıza çıkması gerekiyor.
Güneş'in radyasyonu tüm gezegenlere ulaşmakta. Sürekli devam eden bu radyasyonlara "güneş rüzgarı" adı veriliyor. Bu görünmez radyasyon rüzgarları gezegenlerde düzenli mevsimsel değişikliklere neden olmaktadır. Örneğin Dünya'mızda okyanus akıntılarını, günlük hava durumunu ve iklimi değiştirmektedir.
Güneş'in Kütlesi
Güneş Sistemi'nin toplam kütlesinin yüzde 99.8'i Güneş'e ait. Güneş bu nedenle çok büyük. Bu kütleye tüm gezegenler, gök taşları, kuyruklu yıldızlar ve aylar dahil. Genişliği 4.379.000 km olduğundan, içerisine 1.300.000 Dünya sığdırmak mümkün. Dünya'dan 330.000 kez daha ağır ve 109 kat daha geniş. Kütlesi 1,989E30 kg ya da 2 oktilyon tondur (2'den sonra 48 sıfır).
Güneş'in İç Yapısı
Güneş adeta yanan bir soğan gibi birkaç katmandan oluşuyor. Bu süper sıcak gaz devinin iç yapısının detaylı bir bilgisine sahibiz. Tüm enerji çekirdeğinde üretiliyor. Çekirdekte meydana gelen füzyon ile hidrojen helyuma dönüşmektedir. Bu füzyon süreci yıldızın ışık ve ısı yaymasını sağlıyor.
Güneş'in üst katmanlarının çekirdeğe yaptığı muazzam baskı ısınmasını sağlıyor. Buna füzyon işlemi de eklenince çekirdeğin ısısı 15 milyon dereceye çıkıyor. Yer çekimi, çekirdekteki ısı basıncını dengelediği için yıldız küre şeklini almıştır.
Çekirdeğin üzerinde ışınım ve taşınım bölgeleri var. Sıcaklık buralarda 6700 ile 7700 Celsius dereceye kadar düşüyor. Güneş'in yoğun çekirdeğinde üretilen ışık fotonlarının katmanlar arasından geçerek yüzeye ulaşması birkaç yüz bin yıl almaktadır. Yüzeye fotosfer adı veriliyor.
Güneş'in Yüzeyi ve Atmosferi
Fotosfer 500 kilometre kalınlıkta. Çekirdekten doğan radyasyon ve ışık bu katmanı geçtiğinde bize ve diğer gezegenlere ulaşıyor. Güneş lekeleri de burada oluşuyor. Fotosferin üzerinde kromosfer ("renk küresi") var. Tam Güneş tutulması sırasında Ay'ın uçlarından yansıyan kırmızı katman burasıdır. Yoğunluğu fotosferden 100.000 kat daha az. Sıcaklık ise 50.000 dereceye çıkıyor.
Kromosferin ardından son olarak korona tabakası geliyor. Güneş'in en dış astmosferidir. Radyasyon rüzgarlarının yıldızdan kurtulduğu ve tüm uzay sistemini dolaştığı yer burası. Sıcaklık milyonlarca dereceye çıkıyor. Güneş fizikçileri koronanın nasıl bu kadar sıcak olduğunu yakın zamana kadar anlayamamıştı. Bunun sebebinin nanoflare denilen milyonlarca küçük titrek ışık parçası olduğu öğrenildi.
Güneş'in Oluşumu ve Tarihçesi
Güneş spektral tipte (G2 V) bir yıldızdır ve sarı cüce sınıfına giriyor. Samanyolu galaksisindeki diğer yıldızlara kıyasla daha küçük. 4.6 milyar yaşında ve 5 milyar yıl daha yaşayacağı düşünülüyor. Güneş orta yaşlı bir yıldız ve 13.7 milyar yaşındaki, evren kadar eski yıldızlara kıyasla ikinci nesil bir yıldızdır. Kendisine materyal sağlayan yıldızlardan bazıları uzun zaman önce öldüler.
Güneş 4.6 milyar yıl önce, bir araya toplanan toz ve gaz bulutundan doğdu. Bu gaz ve toz diski sonunda çekirdeği meydana getirdi. Çekirdek hidrojeni helyuma dönüştürdüğü (füzyon) ilk anda parlamaya başladı. Çekirdeğin yakıtı yani hidrojeni tükendiğinde (5 milyar yıl içinde) bu kez helyumu füzyon etmeye başlayacak. Dış atmosferi genişleyecek ve Dünya gibi yakınındaki her şeyi yutacak. Ölmekte olan yıldız sonunda kendi içine çökerek beyaz cüce halini alacak. Artakalan halka şekilli atmosferi uzaya saçılacak. Gezegenimsi nebula (bulutsu) denilen görüntüyü oluşturacak.
Güneş ile İlgili Keşif Çalışmaları
Yıldız hem Dünya'daki hem de uzaydaki gözlemevlerinden inceleniyor. Yıldızın hareketlerini, yüzeyindeki lekeleri, değişen manyetik alanlarını, patlamaları ve koronal kütle kayıplarını izliyorlar. Güneş rüzgarlarının gücü de bu sayede ölçülüyor.
Dünya'daki en bilinen teleskoplar Kanarya Adaları'nda bulunuyor. Bunlardan bazıları İsveç yapımıdır. Diğer bir teleskop ise Kaliforniya'daki Wilson gözlemevinde yer alıyor.
Yörüngedeki teleskoplar SOHO, Solar Dynamics Observatory (SDO) ve ikiz STEREO uzay araçlarıdır. Bunlar yeryüzündeki gözlemevlerine sürekli olarak yeni görüntüler gönderir.
Birkaç yıldır yıldızın etrafında dönen bir uzay aracı da var. Ulysses isimli bu araç yıldızın yörüngesine oturmuş durumda.
Güneş Hakkında Sık Sorulan Sorular
Güneş nedir?
Güneş bir yıldızdır, kendi yerçekimi tarafından bir arada tutulan büyük, parlak bir plazma küresidir. Dünya'ya en yakın yıldızdır ve güneş sisteminin merkezidir.
Güneş kaç yaşındadır?
Güneş yaklaşık olarak 4,6 milyar yaşındadır.
Güneş nasıl enerji üretir?
Güneş, çekirdeğindeki hidrojen atomlarının helyum atomlarına füzyonunu içeren nükleer füzyon adı verilen bir süreçle enerji üretir. Bu süreç ışık ve ısı şeklinde muazzam miktarda enerji açığa çıkarır.
Güneş'in yüzey sıcaklığı nedir?
Güneş'in yüzey sıcaklığı yaklaşık 5.500 santigrat derecedir (9.932 Fahrenheit derece).
Güneşin ömrü ne kadardır?
Yaklaşık 5 milyar yıl içinde Güneş yakıtını tüketecek ve genişleyerek bir kırmızı deve dönüşecek. Sonunda dış katmanlarını dökecek ve yaklaşık Dünya büyüklüğünde yoğun bir cisim olan beyaz cüce haline gelecektir. Güneş'in kaderi, nihai boyutuna ve kütlesine bağlı olarak "Büyük Donma" veya "Büyük Çöküş" ile sona erebilecek olan evrenin kaderine bağlıdır. Güneş'in toplamda yaklaşık 10 milyar yıl boyunca ana dizide kalması bekleniyor.
Güneş'in manyetik alanı uzay iklimini nasıl etkiliyor?
Güneş'in manyetik alanı, uyduları, elektrik şebekelerini ve Dünya'daki diğer altyapıyı etkileyebilen uzay ikliminde önemli bir rol oynar. Güneş patlamaları ve koronal kütle atımları iletişimi bozabilir ve elektrik kesintilerine neden olabilirken, güneş rüzgarı uydulara ve uzaydaki diğer ekipmanlara zarar verebilir.
Solar döngü (Güneş döngüsü) nedir?
Solar döngü (Güneş döngüsü), Güneş'in aktivitesinin değiştiği, güneş lekelerinin, güneş patlamalarının ve diğer olayların sayısındaki değişikliklerle belirginleşen yaklaşık 11 yıllık bir dönemdir. Bu döngü, Güneş'in manyetik alanındaki değişikliklerle yönlendirilir ve Dünya'nın iklimi ve uzay havası üzerinde etkileri vardır.
Güneş'in yapısı nasıldır?
Güneş'in çekirdek, ışınım bölgesi ve konvektif bölge dahil olmak üzere çeşitli katmanları vardır. Çekirdek, nükleer füzyonun gerçekleştiği merkezi bölgedir, radyatif ve konvektif bölgeler ise çekirdekte üretilen enerjinin Güneş'in yüzeyine taşınmasından sorumludur.
Güneş enerjisini nasıl üretiyor?
Güneş, çekirdeğindeki hidrojen atomlarının helyum oluşturmak üzere birleştiği nükleer füzyon yoluyla enerji üretir. Bu süreç ışık ve ısı şeklinde büyük miktarda enerji açığa çıkarır.
Güneş: Tarihçesi, oluşumu, kütlesi, iç yapısı, yüzeyi ve atmosferi yazımız burada son buldu. Daha fazla içerik için bu bağlantıyı takip edebilirsiniz: https://evrenatlasi.com/k/bilim-teknoloji/
