Güneş Sistemi'nin en ucunda, uzay aracıyla ulaşması 9 yıl süren keşfedilmemiş bir bölge var. Kuiper Kuşağı olarak adlandırılan bu yer Neptün'ün yörüngesinin de ötesinde bulunuyor. Güneş'ten 50 astronomik birim uzaklıktadır (1 AU Dünya ile Güneş arasındaki mesafedir, yani 150 milyon kilometre). Bazı gezegen bilimciler bu bölgeyi Güneş Sistemi'nin "üçüncü bölgesi" olarak adlandırıyor. Daha içerideki diğer iki bölgede karasal gezegenler (Merkür, Venüs, Dünya ve Mars) ve buzlu gaz devleri (Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün) var. Kuiper Kuşağı'nın toplam uzunluğu 30 ila 55 AU arasında değişmekte.
Kuyruklu yıldızlar ve Kuiper Kuşağı
Kuiper Kuşağı'ndaki buzlu cisimler periyodik olarak Güneş Sistemi'nin iç kısmına hareket eder. Bu cisimler Güneş tarafından ısıtıldığında yüzeyleri yanıyor ve ortaya "kuyruklu yıldız" denilen oluşum çıkıyor. Dolayısıyla gerçek birer yıldız değiller. Kuşakta bunlardan milyarlarcası olduğu düşünülmekte. Yörüngelerini dolaşması 200 yıldan kısa sürenlere kısa periyotlu kuyruklu yıldızlar deniyor. Daha uzun yörüngeli kuyruklu yıldızların ise Oort Bulutu'ndan geldikleri düşünülür. Oort Bulutu'ndaki cisimler yörüngelerinin çeyrek kısmında mutlaka yakındaki bir yıldızın yanından geçer.
Kuiper Kuşağı nasıl oluştu?
Gezegenler oluştukça yörüngeleri de zamanla değişti. Büyük gaz ve buz devi dünyalar olan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün, Güneş'e çok daha yakınken oluştular ve yavaşça bugünkü yerlerine hareket ettiler. Yer çekimsel etkileri kendilerinden küçük cisimleri dış Güneş Sistemi'ne fırlattı. Bu nesneler ise Kuiper Kuşağı ve Oort Bulutu'nu oluşturdu. Kuiper Kuşağı, Dünya'nın Antarktika'sı gibidir. Güneş Sistemi'nin oluşumunda meydana gelen malzemeler burada donmuş ve korunmuş haldedir.
Gezegen bilimciler bu yüzden kuyruklu yıldızların geçmişin bilgilerini taşıdığını düşünüyor. Kuyruklu yıldıza dönüşmeyi bekleyen nesneler Kuiper Kuşağı'nda depolanmıştır. Kuiper Kuşağı'ndaki Plüton ve Eris gibi cüce gezegenlerde Güneş Sistemi'nin ilk zamanlarından kalan bozulmamış materyaller var.
Kuiper Kuşağı'nın keşfi
Kuiper Kuşağı gezegen bilimci Gerard Kuiper'in adını taşıyor. Kendisi bu bölgeyi keşfetmemiş ancak öngörmüştür. Neptün'ün ötesinde soğuk bir bölge olduğunu ve kuyruklu yıldızlar ile küçük gezegenlerin burada yüzdüğünü ortaya attı. Burası aynı zamanda Edgeworth-Kuiper Kuşağı olarak da adlandırılıyor. Gezegen bilimci Kenneth Edgeworth anısına kullanılan bir isim. Kendisi Neptün'ün yörüngesinin ötesinde, diğer gezegenlerle hiç birleşmemiş nesneler bulunabileceğini söyledi. Daha iyi teleskoplar inşa edildikçe Kuiper Kuşağı'ndaki cüce gezegenler ve diğer cisimler keşfedilmeye başlandı. Bu keşif bugün de devam ediyor.
Kuiper Kuşağı'na Dünya'dan bakmak
Kuiper Kuşağı'nı oluşturan nesneler Dünya'dan çıplak gözle görülemeyecek kadar uzaktalar. Ancak Plüton ve uydusu Charon biraz daha parlak olduğundan hem yer temelli hem de uzay temelli teleskoplar kullanılarak tespit edilebiliyor. Yine de çok ayrıntılı değiller. Detaylı ve yakın çekim görüntüler için Kuiper Kuşağı'na uzay aracı göndermemiz şart.
New Horizons uzay aracı
2015'te Plüton'un yanından geçen New Horizons, Kuiper Kuşağı'nı inceleyen ilk uzay aracı oldu. Hedefleri arasında Plüton'dan çok daha uzakta bulunan yapışık cisimler Ultima Thule de var. Bu misyon Güneş Sistemi'nin en gizemli nesnelerine yakından bakma şansı veriyor. Görev tamamlandıktan sonra uzay aracı yörünge değiştirerek Güneş Sistemi'nin dışına çıkacak.
Kuiper Kuşağı cüce gezegenleri
Kuiper Kuşağı'nda bulunan cüce gezegenler Plüton, Eris, Quaoar, Makemake (kendi uydusuna sahip) ve Haumea olarak sıralanıyor. Bu cüce gezegenler yine Güneş'in etrafında dönüyor ancak yörüngeleri boyunca Kuiper Kuşağı'na girip çıkıyorlar. Quaoar 2002'de Kaliforniya'daki Palomar Gözlemevi'ni kullanan gökbilimciler tarafından keşfedildi.
Bu uzak gezegen Plüton'un yaklaşık yarısı büyüklüğünde ve Güneş'ten yaklaşık 43 astronomik birim uzaklıkta (Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin 43 katı). Quaoar, Hubble Uzay Teleskobu ile keşfedildi ve Weywot adlı bir uydusu var gibi görünüyor. Her ikisi de Güneş'i 284.5 yılda dolanmaktadır.
KKC'ler ve NÖC'ler
Disk şeklindeki Kuiper Kuşağı'ndaki nesneler "Kuiper Kuşağı Cisimleri" veya kısaca KKC'ler olarak biliniyor. Bazıları ise "Neptün Ötesi Cisimler" veya NÖC'ler olarak adlandırılıyor. Plüton gezegeni keşfedilen ilk KKC'dir ve "Kuiper Kuşağı'nın Kralı" adını taşır. Kuiper Kuşağı'nın yüzlerce kilometreden büyük yüz binlerce buzlu cisim içerdiği düşünülüyor.
Kaynaklar:
