Güneş'e en uzak gezegen Neptün ile tanışın. Neptün, Güneş Sistemi'nin sınırlarının başladığı yerdir. Bu buz devi gezegen aynı zamanda da gaz devi olmasıyla bilinir. Yörüngesinin de ötesinde Plüton ve Haumea gibi cüce gezegenlerin yer aldığı Kuiper Kuşağı bulunuyor. Neptün keşfedilen son büyük gezegen ve bir uzay aracıyla gidebileceğimiz en uzak gaz devi.
Dünya'dan Neptün
Neptün'ü Dünya'dan çıplak gözle görmek oldukça zor. Güneş'ten en uzak gezegen olması kendisini küçük ve sönük yapıyor. Yukarıdaki yıldız grafiği Neptün'ün teleskopla nasıl bulunabileceğini gösterir.
Uranüs gibi, Neptün de çok karanlık. Günümüz gökbilimcileri Neptün'ü ancak iyi bir arka bahçe teleskobu ve yıldız haritası ile bulabiliyor. Masaüstü planetaryumu veya dijital uygulamalar da yol göstericidir.
Astronomlar Neptün'ü Galileo Galilei'nin zamanında teleskoplar yardımıyla keşfettiler. Ancak başta ne olduğunu anlamadılar. Yörüngesi üzerinde çok yavaş ilerlediğinden hiç kimse hareket ettiğini algılayamadı. Bu nedenle muhtemelen bir yıldız olduğunu düşündüler.
İnsanlar 1800'lerde bir şeylerin diğer gezegenlerin yörüngelerini etkilediğini fark ettiler. Astoronomlar işin matematiğini çözdüler ve bir gezegenin Uranüs'ten uzaklaşmakta olduğunu ileri sürdüler. Neptün, varlığı matematiksel olarak öngörülen ilk gezegendir. Keşfi ise 1846'da astronom Johann Gottfried Galle tarafından gerçekleşti.
Rakamlarla Neptün
Yukarıdaki NASA görseli Neptün'ün Dünya'ya kıyasla ne kadar büyük olduğunu gösteriyor. Neptün tüm gaz ve buz gezegenleri arasında en uzun yıla sahip. Bu durum Güneş'e olan uzaklığından kaynaklanıyor ki ortalamada 4.5 milyar kilometredir.
Güneş etrafında tek bir dönüşü 165 Dünya yılı sürüyor. Bu gezegeni inceleyen gözlemciler yıllarca aynı takımyıldızında kaldığını görürler. Neptün'ün yörüngesi o kadar eliptik ki bazen Plüton'un yörüngesinin bile dışına çıkıyor! Bu gezegen çok büyük; ekvatoru 155.000 kilometreden uzun. Kütlesi Dünya'nın 17 katından fazla ve hacmi itibariyle içerisine 57 Dünya sığabiliyor.
Diğer gaz devlerinde olduğu gibi, Neptün'ün devasa atmosferi sıklıkla buzlu parçacıklarla dolu. Atmosferinin en üstünde çoğunlukla helyum ve çok az miktarda metan ile hidrojen var. Sıcaklar bazı yerlerde sıfırın altındayken, atmosferin üst katmanlarına doğru 480 derece gibi inanılmaz noktalara yükseliyor.
Dışarıdan Neptün
Neptün'ün üst atmosferi sürekli değişen bulutlara sahiptir. NASA atmosferindeki ayrıntıları ortaya çıkarmak için mavi filtre kullanılıyor. Bu inanılmaz derecede güzel mavi gezegen, rengini büyük ölçüde atmosferindeki minik metandan alıyor. Metan, Neptün'e yoğun mavi rengini veren gazdır. Çünkü bu gazın molekülleri kırmızı ışığı emiyor ve mavi ışığın geçmesine ise izin veriyor. Ayrıca atmosferindeki donmuş aerosoller (buzlu parçacıklar) nedeniyle "buz devi" olarak da adlandırılmıştır. Elbette soğuk yüzeyi de buz tutuyor.
Gezegenin üst atmosferi sürekli değişen bulut dizilerine ve çeşitli fırtınalara ev sahipliği yapmaktadır. Voyager 2 uzay aracı ilk kez 1989 yılında yanından geçti ve bilim insanlarına Neptün'ün fırtınalarına yakından bakma fırsatını verdi. Araç geçerken pek çok fırtına yaşanıyordu. Ancak Dünya'daki hava kalıplarına benzer şekilde bu olaylar gelip geçicidir.
Neptün'ün iç yapısı
Neptün'ün iç kısmını gösteren yukarıdaki NASA kesitinde bulutların bulunduğu dış atmosfer (1), alt hidrojen, helyum ve metan atmosferi (2); su, amonyak ve metan karışımından oluşan manto (3) ve kayalık çekirdek (4) görülüyor. NASA / JPL
Neptün'ün iç yapısı beklendiği gibi Uranüs'e benzemektedir. Su, amonyak ve metan karışımından oluşan mantosunun altı şaşırtıcı derecede sıcak ve enerjik. Bazı gezegen bilimciler mantonun alt kısmındaki basınç ve sıcaklığın elmas kristallerinin oluşmasını sağlayacak kadar yüksek olduğunu öne sürmüştür. Eğer bu doğruysa o halde Neptün'e iri elmas kristalleri yağdığını söyleyebiliriz. Elbette kimse henüz Neptün'e iniş yapamadı ancak bu büyüleyici görüntüye tanıklık etmeyi isterdik.
Neptün'ün yörüngesi ve uyduları
Her ne kadar Neptün'ün halkaları ince, kararmış buz parçacıklarından ve tozdan oluşmuş olsalar da yakın zamana kadar keşfedilmemişlerdi. Halkaların en önemlisi 1968'de bir yıldızın, ışığıyla gezegeni aydınlatması sonucu tespit edildi. Voyager 2 misyonu ile ilk kez halka sisteminin yakın çekim görüntüleri alındı. Bazıları yer yer incelen beş ana halkası var. Bu nedenle kısmen yaylara ayrıldıkları söylenebilir.
Neptün'ün bazı uyduları halkaları arasında bazılarıysa uzak yörüngelerde bulunuyor. Bilinen 14 tane uydusu var, çoğu küçük ve düzensiz şekillidir. Uydularının çoğu Voyager uzay aracı ile keşfedildi. En büyüğü olan Triton iyi bir teleskopla Dünya'dan görülebilir.
Neptün'ün en büyük uydusu
Bu Voyager 2 fotoğrafı Triton'un kavunu andıran garip yüzey şekillerini ve buzlu yüzeyinin altındaki azot ve tozdan kaynaklanan koyu renkli lekeleri göstermektedir. Triton oldukça ilginç bir yer. Örneğin, çok uzun bir yörünge üzerinden Neptün'ü tersten geçer. Bu durum, başka bir yerde oluştuğunu ve Neptün'ün yer çekimine sonradan yakalandığını gösteriyor.
Triton'un yüzeyinde tuhaf görünümlü buzlu alanlar vardır. Bazı bölgeler sadece su buzuyla kaplı. Bu bölgelerin neden var olduğuna dair teorilerde çoğunlukla Triton'un çekirdeğinde gerçekleşen hareketler gösteriliyor.
Voyager 2 ayrıca yüzeydeki bazı garip lekeleri de fotoğrafladı. Bu şekiller buzlu yüzeyin altındaki azot dışarı çıktığında ve geride toz birikintileri bıraktığında oluştu.
Neptün'deki keşif ve araştırmalar
Neptün'ün uzaklığı gezegeni Dünya'dan incelemeyi zorlaştırıyor, ancak modern teleskoplar şimdi özel araçlarla donatılıyor. Gökbilimciler atmosferdeki değişimleri, özellikle de bulutların gelişini ve gidişatını izlerler. Özellikle Hubble Uzay Teleskobu ile üst atmosferdeki değişikliklere odaklanmaya devam ediliyor.
Gezegenin tüm yakın çekim görüntüleri yalnızca Voyager 2 uzay aracı ile elde edildi. 1989 yılının Ağustos ayının sonlarında yanından geçti ve gezegen hakkında ilk fotoğrafları ve verileri Dünya'ya aktardı.
Neptün hakkında sık sorulanlar
Neptün'ün atmosferi nasıldır?
Neptün'ün atmosferi temel olarak hidrojen, helyum ve metandan oluşur. Metan gezegene mavi rengini verir.
Neptün nasıl keşfedildi?
Neptün, 1846 yılında Uranüs'ün yörüngesindeki düzensizlikleri fark eden ve bunları açıklamak için başka bir gezegenin varlığını öngören Fransız astronom Urbain Le Verrier tarafından öngörüldü. Fakat Alman Johann Gottfried Galle bilinçli olarak gezegeni keşfeden ilk kişiydi.
Neptün boyut ve bileşim olarak güneş sistemimizdeki diğer gaz devleriyle nasıl karşılaştırılır?
Neptün güneş sistemimizdeki dördüncü büyük gezegendir ve Jüpiter, Satürn ve Uranüs ile birlikte bir gaz devi olarak sınıflandırılır. Kayalık bir çekirdeği çevreleyen kalın bir hidrojen ve helyum atmosferi ile Uranüs'e benzer bir bileşime sahiptir.
Neptün'de hava durumu nasıl?
Neptün, güneş sistemimizdeki en aşırı hava koşullarından bazılarına sahiptir ve herhangi bir gezegenin en hızlı rüzgarları saatte 1.200 mile kadar ulaşır. Ayrıca, ilk kez 1989 yılında Voyager 2 uzay aracı tarafından gözlemlenen Büyük Karanlık Leke adı verilen dev bir fırtına da dahil olmak üzere büyük fırtınalar yaşar.
Neptün'ün uydularının bazı benzersiz özellikleri nelerdir?
Neptün'ün, güneş sistemimizdeki yedinci en büyük uydu olan Triton da dahil olmak üzere bilinen 14 uydusu vardır. Triton, Neptün'ün yörüngesinde geriye doğru, yani gezegenin dönüşünün tersi yönde dönmesi bakımından benzersizdir. Ayrıca Neptün'ün ötesindeki dış güneş sisteminin bir bölgesi olan Kuiper Kuşağı'ndan yakalanmış bir nesne olduğuna inanılmaktadır.
Neptün'ün Güneş'e olan uzaklığı nedir ve bir yörüngeyi tamamlaması ne kadar sürer?
Neptün, Güneş'ten yaklaşık 4.5 milyar kilometre uzaklıkta bulunan sekizinci gezegendir. Neptün'ün Güneş etrafındaki bir yörüngesini tamamlaması yaklaşık 165 Dünya yılı sürer.
Neptün'de sıcaklık nasıldır ve neden bu kadar soğuktur?
Neptün'deki ortalama sıcaklık yaklaşık -225 santigrat derecedir ve bu da onu güneş sistemimizdeki en soğuk gezegen yapar. Bunun nedeni Güneş'e olan büyük uzaklığı ve düşük iç ısısıdır.
Neptün'ün manyetik alanı Dünya'nınkine kıyasla nasıldır?
Neptün'ün çok güçlü bir manyetik alanı vardır, Dünya'nınkinden yaklaşık 27 kat daha güçlüdür. Aynı zamanda oldukça eğiktir, manyetik ekseni dönme ekseninden yaklaşık 47 derece eğiktir.
Neptün'ün halkalarının bileşimi nedir ve nasıl keşfedilmişlerdir?
Neptün'ün öncelikle küçük kayalar ve tozdan oluşan bilinen beş halkası vardır. Bunlar ilk olarak 1984 yılında Voyager 2 uzay aracı tarafından keşfedilmiştir.
1846'daki keşfinden bu yana Neptün hakkındaki anlayışımız nasıl gelişti?
Neptün'ün keşfinden bu yana, gökbilimciler gezegeni daha ayrıntılı incelemek için giderek daha gelişmiş teleskoplar ve uzay araçları kullandılar. Artık bileşimi, atmosferi, uyduları ve halkaları hakkında çok daha fazla şey biliyoruz ve hatta yüzeyindeki hava modellerini ve fırtınaları gözlemleyebildik.
Kaynaklar:
Neptün: Özellikleri, iç yapısı, uyduları, yörüngesi ve konumu yazımız burada son buldu. Daha fazla içerik için bu bağlantıyı takip edebilirsiniz: https://evrenatlasi.com/k/bilim-teknoloji/
