Kakadu Papağanı (Cacatuidae)

Bir kakaduya yaklaşırken tepesini yükseltmesi ısırma riskini gösterir. İndirmesi ise dostluk ve sakinlik belirtisidir.

Yazar Burcu Kara
kırmızı kanatlı siyah kakadu dal üstünde duruyor

Neşeli ibikleri ve meraklı doğaları ile kakadular papağan ailesinin en tanınmış ve sevilen üyeleri arasındadır. Avustralya'da ve de kuzey ve güneydeki daha küçük ada ülkelerinde bulunuyorlar. Kakadular okaliptüs korularından çam ve yağmur ormanlarına kadar birçok ormanlık alanda yaşayabiliyor. Ayrıca çim tohumlarıyla beslenmek için dağlık alanların alt yamaçlarında, mangrovlarda ve açık arazilerde görülüyorlar. Kakaduları diğer papağan türlerinden farklı kılan belirgin özellikler var.

Kakadu Papağanı Özellikleri

  • Bilimsel adı: Cacatuidae
  • Ömrü: 30 – 60 yıl (Esaret altında 100+ yıl)
  • Habitat: Endonezya, Avustralya, Yeni Gine
  • En uzun tür: Kırmızı kuyruklu siyah kakadu (65 cm boy)
  • En kısa tür: Solomon ve Filipin kakadusu (30 cm boy)
  • En ağır tür: Palmiye kakadusu (1 kg)
  • En hafif tür: Goffin ve Filipin kakadusu (300 gr)
  • Korunma durumu: Beyaz kakadunun nesli tükenmekte
  • İlginç bilgi: Avustralya'da, illegal aktivite sırasında polisi gözleyen kişiye kakadu denir.
kırmızı kuyruklu siyah kakadu
Kırmızı kuyruklu siyah kakadu, tüyleriyle bir galaksiyi andırıyor

Kakadular diğer papağanlardan sadece ihtiyaç duyduklarında kaldırdıkları ibikleri ile değil aynı zamanda çoğunlukla siyah veya beyaz renkte olmalarıyla da ayrılır (gri-pembe Galah gibi birkaç istisna hariç). Kuzenleri gibi rengarenk olmalarını engelleyen bu durum tüylerindeki Dyck dokusu yoksunluğundan kaynaklanır. Diğer papağanlarda bu doku ışığı yansıtma biçimine göre renk üretiyor. Kakadularda ayrıca yağ bezleri yoktur. Bunun yerine tüyleriyle toz üretirler. Toz nemli yağmur ormanlarında su geçirmezlik sağlar.

Papağanları diğer kuşlardan ayıran bir özellik olan zygodactyl ayaklar kakaduda da mevcut. Kakadular bu anlamda ayaklarını bizim ellerimizi kullandığımız gibi kullanabiliyor. Bu ayak yapısı ayrıca müthiş tırmanıcılar olmalarını sağlıyor. Tırmanma yeteneğine sahip olmak, sık ormanlarda yaşayan ve yuva yapan kuşlar için bir zorunluluk. Yoğun, yapraklı dallar arasında uçmak güçtür ve bu durum ana yiyecekleri olan meyve ve kuruyemişlere ulaşmalarını imkansızlaştırır. Ancak kakadular ağaç dallarına o kadar iyi tırmanabilir ki istedikleri her yiyeceğe kolayca ulaşabilirler. Bu kuşlar yiyeceklerini bir ayaklarıyla tutarken dengede durabilir.

Kakadu Papağanı Türleri

tüm türleri
Doğada 20'den fazla kakadu türü olduğu biliniyor

21 kadar kakadu türü vardır. En popülerleri beyaz kakadu, palmiye kakadu ve Galah kakadu olarak sıralanıyor. Kakadular jimnastiği sever. Bazı türler birbirleriyle oynar. Havada manevralar yapar ya da tuhaf maskaralıklara girişirler, tünemiş durumdayken eğlenceli olduğu için baş aşağı sarkarlar. Bu faaliyetler kuşlara egzersiz sağlıyor ve de sosyal bağlarını güçlendiriyor. Yoğun yağmur ormanlarında görüş alanı kısıtlı olduğundan sesle iletişim önemlidir. Kakadular bu nedenle çok sesli hayvanlardır.

Doğada sadece birkaç hayvan alet kullanma beceresine sahiptir. Kakadular yalnızca alet kullanmaz ayrıca alet yapar. Dikkatlice seçtikleri bir dalı kırarak kendilerine yeni bir gereç üreten az sayıda canlı türünden biridir. Kakadu ardından bu çubuğu tek ayağıyla alır ve sırtını kaşır veya yuva yaptığı ağacın boş bir tarafına vurarak bu bölgenin kendisine ait olduğunu söyler. Kuşlar dünyasındaki bu eşsiz hareketin çiftler arasındaki bağı kuvvetlendirdiği düşünülüyor.

Beyaz Kakadu

beyaz kakadu palmiye dalında tünüyor
Soyları tükenme tehlikesinde

Şemsiye kakadu olarak da bilinen beyaz kakadular, beyaz tüyleri, siyah veya kahverengi / kırmızımsı gözleri, koyu gri bacakları ve gagaları olan büyük papağanlardır. "Şemsiye" ismi, geriye doğru kıvrılan geniş ibiğine işaret ediyor; kuşun tepesi şemsiye gibi açılır ve kapanır. Beyaz kakadunun tepesi yattığında neredeyse görünmez olur. Bu kakadu türünün kanatlarının ve kuyruğunun altında hafif limon renkli tüyler bulunuyor. Erkeklerin ve dişilerin her ikisi de gözlerinin etrafında soluk mavi bir bir halkaya sahip. Erkek beyaz kakadular koyu kahverengi ve dişiler ise kırmızı gözlüdür. Dişiler ayrıca erkeklerden daha küçük başa ve gagaya sahipler.

  • "Büyük kız kardeş" anlamına gelen "kakadu", Malay dilindeki "kakaktua" kelimesinden geliyor.
  • Yıkanmak isteyen beyaz kakadu ağaç tepelerindeki ıslak yapraklar arasında uçar veya yağmur sırasında baş aşağı sarkar.
  • Beyaz kakadu gibi türlerde tüylerin dökülmesi ince bir toz tabakası üretir. Toz, tüylerinin korunmasına ve temiz tutulmasına yardımcı oluyor. Ayrıca nemli yağmur ormanlarında su geçirmezlik sağlıyor.

Palmiye Kakadusu

palmiye kakadu ağaç dalında duruyor
İkinci en geniş gagalı papağan türü

Palmiye kakadusu veya Golyat kakadusu büyük siyah renkli bir papağandır. Tüm papağanlar arasında en büyük gagalardan birine sahipler. Devasa ibiklerinin yanında gagaları ile gözleri arasında kırmızı renkli tüysüz bir deri bulunuyor. Palmiye kakadusu heyecanlandığında veya alarm verdiğinde yanaklarındaki kırmızılık renk değiştiriyor. Stresliyken pembe/bej, heyecanlıyken sarı olur. 18 ay ve daha küçük palmiye kakadularında tüylerinin altı açık sarıdır. Gagalarının ucu ve gözlerinin çevresi ile beyazdır.

  • Palmiye kakadu Sümbül ara papağanından sonra en büyük gagaya sahip. Güçlü gagası çok sert kabuklu yiyecekleri kırmasını sağlar.
  • Papağan türleri arasında en sesli türlerden biridir.
  • Tünedikleri yere ayaklarıyla vurarak bölgeci olduklarını gösterirler.

Galah Kakadusu

galah kakadu dişisi ve pembemsi kırmızı renkli gözü
Dişi Galah kakadu

Galah, tüm kakadu türleri arasında şüphesiz en çekici olanı. Avustralya'nın geneline yayılmış durumdalar. Pembe ve gri rengiyle diğer kakadulardan kolayca ayırt edilir. Dişi ve erkek Galah göz renginden seçilebiliyor. Erkek koyu kahverengi ve dişi ise pembemsi kırmızı bir irise sahip. Diğer türlere göre daha kısa bir tepeye sahip. Beyaz kakadu ve palmiye kakadu tek yaşarken Galah 1000'e varan sürüler halinde görülür. Havada takla atmayı severler.

  • Galah, Avustralya'da "aptal" anlamına gelir; muhtemelen kuşun eğlenceli hareketleri yüzünden.
  • Galah uzun süre susuz kalabilme özelliğine sahiptir.
  • Tuzlu su içebiliyor ve Avustralya'nın kurutucu sıcağında yaşayabiliyor.

Kakadu Papağanı Habitatı

Beyaz kakadu Endonezya'daki Kuzey ve Orta Malaku adalarının yerlileriler. Ayrıca Obi ve Bisa adalarında yaşıyorlar ancak kuşların buraya kaçan evcil hayvanlar olduğu düşünülüyor. Bunun dışında Avustralya, Yeni Gine, Solomon Adaları ve Filipinler'de yaşayan türleri var. Yağmur ormanı, çalılıklar, okaliptüs korusu, orman, mangrov ve açık ovaları kullanır, zamanlarının çoğunu ağaç gölgesinde geçirirler.

Galah kakadu ise bazı çevre adalar dahil Avustralya'nın bütününde görülüyor. Diğer türlerden farklı olarak yoğun ormanları sevmiyorlar ve şehir hayatına daha fazla adapte olmuş durumdalar.

Palmiye kakadu bu kuşlar ağırlıkta Yeni Gine'de yaşıyor. Ayrıca Avustralya kuzeyindeki minik Cape York Yarımadası'ndalar. Endonezya'da ise Batı Papua, Sorong yakınındalar. Tünerken ve yuva yaparken yalnızca devasa ağaçları seçerler. Yağmurlu günlerde daldan baş aşağı sarkar ve kanatlarını açarak yıkanırlar.

Kakadu Papağanının Yuvası

sarı taçlı kakadu sülfür taçlı kakadu ağaç kovuğunda
Sarı taçlı kakadu

Beyaz kakadu uzun ağaçların yanal açıklıklarını yuva olarak kullanır. Yuvaları çiftleşme sezonunun dışındayken diğer hayvanlar tarafından kullanılır.

Sadece Galah'lar yuvalarının girişindeki ağaç kabuğunu dışa doğru soyar ve yuvalarının tamamına yaprak sererler. Bunu yapan tek kakadu türüdür.

Palmiye kakadusu ise yuva yapmaya geldiğinde diğer türlerden ayrılır. Ağaçların tepesindeki üstü açık oyukları seçerler. Bu kuşlar yuvayı yaparken dalları alır ve parçalara ayırır, ardından ağaçtaki oyuğa bırakır. Bu dal parçaları yuvaya platform oluşturur ve yuva yağmur aldığında yumurtaların üstte kalmasını sağlar. En çok palmiye ağacı açıklıklarını kullanırlar.

Kakadu Papağanının Davranışı

Kakadular tipik olarak tek görülür ancak çiftler halinde yaşarlar. Zaman zaman küçük gruplara dahil olabilirler. Özellikle öğle vaktinden sonra sayıları 15 ila 50 arasında değişen sürüler meydana getirirler. Bu kuşlar asosyal olmasa da eşleri dışında başkalarıyla yakın bağ kurmazlar. Gündüzleri beslenen ve tipik olarak hareketsiz olan canlılardır. Yalnızca yiyecek aramak için uçtukları görülür. Beyaz kakadular birbirleriyle çeşitli ses ve jestlerle iletişim kuruyor. Bölgesinin kendisine ait olduğunu diğer kuşlara bildirmek isteyen beyaz kakadu bunu odun parçalarını kütüklere ve ağaçlara vurarak yapar. Kısık hisleme sesi çıkarabilir, gerektiğinde çok yüksek sesli de olabilirler.

Kakadu Papağanı Beslenme Biçimi

ayaklarıyla yemek yiyen kakadular

Beyaz kakadular tipik olarak durian, papaya, langsat ve rambutan gibi çeşitli fındık, tohum ve meyveleri yer. Ayrıca kum kertenkelesi (skink) ve cırcır böcekleri gibi büyük böcekleri de yerler. Tohum, meyve, kuruyemiş, dut, otlar, kökler, yaprak tomurcukları, yeşil sürgünler ve böcekler ana öğünleri arasında.

Kakadular yiyeceklerini yerken ayaklarını elleri gibi kullanır. Bu özelliklerine zygodactyl adı veriliyor ve diğer kuşlardan farklıdır. Yiyeceklerini kavramanın yanında zorlu dallara tırmanmalarını ve böylece güç yiyeceklere ulaşmalarını sağlar.

Kakadu Papağanının Üremesi

Kakadular monogam yani tek eşlidir; çiftleştikleri eşlerinin yanında ömür boyu kalırlar. Çiftleşme mevsiminde erkekler dişilerini çekmek için ibiklerini diker ve durmadan körükler. Çiftleşme mevsimi genellikle aralık ayından mart ayına kadardır. Çiftler yuva yapacak ağaç bulmak için sürülerini terk eder. Genellikle çok büyük, uzun boylu bir ağacın oyuğuna tek bir yuva yaparlar. Kakadu dişisi bazen üç olmak üzere genelde iki yumurta bırakır.

kakadu yuvası ve kakadu yumurtası

Erkekler ve dişiler yumurtaları birlikte kuluçkaya yatırır. Yumurtaların çatlaması genellikle 30 gün kadar sürer. Ebeveynler genellikle tek bir yavru yetiştirir. Yumurtadan çıkan ilk yavru sağlıklıysa onu büyütürler. Eğer civciv sağlıksız veya formsuzsa ikincisini yetiştirirler. Kakadu yavruları 3 aylıkken uçmayı öğrenir ancak yine de 2-3 hafta daha ebeveynlerini izlerler. Yavru kendine bakma yeteneğine sahip olduğunda aile yeniden sürüye katılır. Kakadular türleri genelde altı yıl içinde çiftleşme olgunluğuna ulaşıyor.

Kakadu Papağanı Korunma Durumu

Molukan Kakadu
Molukan kakadu

Kakaduların zekaları bazen başlarını belaya sokar. İnsanların yiyeceklerini almayı çabuk öğrenirler ve kuş evlerini yağmalamayı severler. Yiyecek kaynakları tükenirse ahşap zeminleri ve çatılardaki panelleri sökerler. Sokak lambalarındaki kauçuk contaları çıkardıkları görülmüştür. Beyaz kakadular ilk kez kükürt taçlı kakadu türünün TV dizisi Baretta'da rol almasıyla popüler oldu. Evcil hayvan olarak satılmak için yakalanmaya başlamaları vahşi doğadaki sayılarını dramatik şekilde azalttı. Öyle ki belirli Endonezya'nın bazı beyaz kakadu türleri bu nedenle yok olmuştur. Filipin kakadusu (Cacatua haematuropygia) ve sarı taçlı kakadu (Cacatua suphurea) türleri kritik risk altında.

Galah popülasyon itibariyle oldukça geniş ve şu anda soyu tükenme tehlikesi altında değil. Galah kakadu Avustralya'nın çoğu yerinde tarım faaliyetlerini sekteye uğratmasıyla biliniyor. Popülasyonları genel olarak artmakta.

Palmiye kakadusu habitat kaybı ile karşı karşıya. Kerestecilik ve mevsimsel yangınlar ana sebeplerden birkaçı. Bu faaliyetler ağaçlardaki yuvalarını yok ediyor. Sıra dışı görünümleri Yeni Gine'de evcil hayvan olarak yakalanmalarına neden oluyor. IUCN Kırmızı Listesi'ne göre popülasyonları ölçülmüş değil. Ancak dört Palmiye kakadusundan 3000 kadar Macgillivrayi türü olduğu biliniyor.

Sayıları azalıyor ancak şimdilik En Az Endişe Verici kategorisinde. Palmiye kakadusunun (Probosciger aterrimus) yuva yapmasına en uygun ağaçlar yaklaşık 100 yaşında olanlardır. Ormanların yok edilmesi bu hayvanların habitatlarını da daraltıyor. Odunculuk, madencilik, çiftçilik ve diğer insani gelişim amaçlı çalışmalar Yeni Gine'de yaşayan palmiye kakadulara büyük zararlar verdi. Gen havuzunu aktif tutmak ve türün yok olmasını önlemek için kontrollü üreme gerçekleştiriliyor.

Tıpkı nesilleri tükenen türler arasında olan beyaz kakadu gibi diğer kakadular da ekolojik niş itibariyle meyve tohumlarının dağıtılmasında önemli bir role sahip. Bu hareket bitkilerin evrimi ve ekolojisini sağlıyor. Ayrıca yaptıkları yuvalar üreme mevsimi boyunca diğer hayvanlar tarafından da kullanılıyor.

Kakadu Papağanı Hakkında Diğer Bilgiler

  • Kakadunun ibiğinin veya tepesinin işlevi iletişimdir. Yükseltilmesi bir dizi farklı mesaja işaret eder: Eşine gösteriş yapmak, sürü üyelerini çağırmak, sürüsünü veya bölgesini savunmak, merak, heyecan, korku, sürpriz veya hayal kırıklığı ifade etmek bunlar arasında.
  • Bir kakaduya yaklaşırken tepesini yükseltmesi ısırma riskini gösterir. İndirmesi ise dostluk ve sakinlik belirtisidir.
  • Tüm kuşlarda olduğu gibi kakadu da iletişim için vücut dilini kullanıyor. Yüzlerindeki tüylerle gagalarını örttüklerinde agresif olmayan sıcakkanlı bir mesaj vermiş olurlar.