Atmosfer Olmasaydı Ne Olurdu?

Eğer Dünya'da atmosfer olmasaydı, bildiğimiz anlamda yaşam imkansız olurdu.

Yazar Burcu Kara
hortumun atmosferden görüntüsü

Dünya atmosferini kaybederse ne olacağını hiç merak ettiniz mi? Her geçen zaman Dünya'nın, atmosferini yavaşça uzaya bıraktığı düşünülüyor. Peki ya şiddetli bir olay neticesinde atmosferin aniden yok olduğu bir durumda ne olurdu? İnsanlar ya da diğer her şey ölür müydü veya gezegen tekrar iyileşebilir miydi?

Atmosferin Olmadığı Bir Dünya

Birden yok olan atmosferin gezegenimizdeki sonuçları şöyle olurdu:

Her şey sessizleşir. Ses dalgalarının iletilmesi için ortam gereklidir. Yerdeki titreşimler hissedilebilir ancak hiçbir şey duyulmazdı. Kuşlar ve uçaklar düşerdi. Çıplak gözle göremesek de (bulutlar hariç), havanın uçan nesneleri taşıyan bir kütlesi vardır. Gökyüzü kararırdı. Gökyüzü atmosfer nedeniyle mavidir. Ay'dan çekilen fotoğraflardaki gökyüzü gibi Dünya'nın gökyüzü de karanlığa bürünürdü.

Dünya'daki tüm insan, bitki ve hayvan yaşamı ölürdü. Boşlukta uzun süre hayatta kalamayız, atmosfer aniden yok olursa yaşamak için şans kalmaz. Sıcaklıklar ilk başta artar. Ayrıca kulak zarlarımız patlar ve tükürüğümüz kaynar. Nefesimizi tutarsak akciğerlerimiz patlar ve bu da en hızlı ve acılı ölüme neden olur. Nefes verirsek yaklaşık 15 saniye içinde bayılır ve yaklaşık üç dakika içinde ölmüş oluruz. Oksijen maskesi taksak bile nefes alamayız. Bunun nedeni diyaframın akciğerlerdeki hava basıncı ile vücut dışındaki hava basıncı arasındaki farkı kullanarak soluma yapmasıdır.

Basınçlı bir elbise ve özel hava ile yaşardık. Ancak cildimizde büyük Güneş yanıkları olurdu, çünkü Dünya'nın atmosferi Güneş radyasyonunu filtreler. Dünya'nın karanlık tarafında bu etki daha az olurdu ancak Güneş ışığına doğrudan maruz kalmanın sonuçları büyüktür. Nehirler, göller ve okyanuslar kaynardı. Bir sıvının buhar basıncı dış basıncı aştığında kaynama meydana gelir. Atmosferin olmadığı havasız ortamda, ısı görece düşük olsa bile su kolayca kaynar.

Kaynayan suya rağmen atmosfer basıncı dengelenmez. Su kaynamasına rağmen, su buharı atmosfer basıncını tamamen dengelemezdi. Okyanusların kaynamasını önlemeye yetecek kadar su buharının olduğu denge noktasına ulaşılırdı. Kalan su ise donardı. Dahası Güneş radyasyonu atmosfer suyunu oksijene ayrıştırırdı. Dünya'daki yaşam öldükten uzun süre sonra Güneş'ten gelen radyasyon ışınları atmosferdeki suyu oksijene ayrıştırırdı. Bu da karbonla reaksiyona girerek Dünya'da karbondioksiti oluştururdu. Ancak hava henüz nefes almak için fazla ince olurdu.

Atmosferin yok olması Dünya yüzeyini serinletir. Mutlak sıfır sıcaklığına ulaşılmazdı ancak sıcaklık donma noktasının altına düşerdi. Okyanuslardan gelen su buharı sıcaklığı yükselterek sera gazı görevi görürdü. Ne yazık ki, artan sıcaklık denizden havaya daha fazla su aktaracağından sonunda kaçak sera etkisine yol açarak Dünya'yı Mars'tan ziyade Venüs gibi yapardı.

Nefes almak için havaya ihtiyaç duyan organizmalar ölür. Yani bitkiler ve kara hayvanları ölecektir. Balık gibi su canlılarının çoğu ölürdü. Bununla birlikte bazı bakteriler hayatta kalabilirdi, bu anlamda Dünya atmosferinin yok olması tüm yaşamı öldürmezdi. Örneğin, kemosentetik bakteriler atmosferin kaybolduğunu bile fark etmeyecektir.

Volkanlar ve jeotermal açıklıklar karbondioksit ve diğer gazları suya pompalamaya devam eder. Kaybolan atmosfer ile oluşan yeni atmosfer arasındaki en önemli fark çok daha az azot bolluğu olurdu. Dünya maruz kaldığı meteor yağmurlarıyla bir miktar azotu geri kazandırdı ancak çoğu sonsuza dek kaybolmuş olurdu.

İnsanlar Atmosfersiz Hayatta Kalabilir mi?

Atmosferi yok olan Dünya'da insanların hayatta kalabilmesinin iki yolu var:

  • Dünya yüzeyine radyasyon korumalı kubbeler inşa etmek. Bu kubbelerin basınçlı atmosfere sahip olması ve bitki yaşamını desteklemesi gerekecektir. Biyodomlar inşa etmek için zamana ihtiyacımız olacağından herhangi başka bir gezegende hayatta kalmaya çalışmaktan çok farklı olmayacaktır. Su büyük ölçüde yok olmayacağı için ana oksijen kaynağımız olurdu.
  • Denizin altında kubbe inşa etmek. Su hem basınç sağlar hem de Güneş ışınımını filtreleyebilir. Tüm ışınımın filtrelenmesi istenmez çünkü bitki yetiştirmemiz gerekir (bakterileri yiyecek olarak hazırlamanın lezzetli yollarını öğrenmemiz şart olabilir).

Atmosfer Yok Olabilir mi?

Dünya'nın manyetik alanı atmosferi Güneş ışınımına karşı kaybolmaktan koruyor. Ancak devasa bir Güneş fırtınası (koronal ejeksiyon) atmosferi kolaylıkla yakıp, yok edebilir. Daha olası bir senaryo büyük bir meteor çarpmasından kaynaklı atmosfer kaybıdır. Dünya da dahil olmak üzere bugüne dek Güneş Sistemi'ndeki iç gezegenlerde birkaç kez benzer bir olay meydana geldi. Meteor çarpmasında gaz molekülleri yer çekiminden kaçacak enerjiyi kazanır ancak atmosferin tamamı kaybolmaz. Atmosfer yansa bile, sonuçta bir gazı diğerine çeviren kimyasal bir reaksiyon yaşanmış olacaktır. En azından biraz rahatlatıcı öyle değil mi?