Deniz Seviyesi Nedir ve Nasıl Ölçülür?

Dünyanın çevresindeki "ortalama deniz seviyesi" genellikle, dünyadaki deniz seviyesinin saatlik okumalarının ortalamasını alan 20 yıllık verilere dayanıyor.

Yazar Burcu Kara

Küresel ısınmadan dolayı deniz seviyesinin arttığına dair raporları sık sık duyuyoruz. Peki deniz seviyesi nedir ve deniz seviyesi nasıl ölçülür? "Deniz seviyesinin yükseldiği" belirtildiği zaman, genellikle uzun bir zaman diliminde yapılan birçok ölçüme göre dünyadaki ortalama deniz seviyesinin arttığı gösterilir. Dağ zirvelerinin yüksekliği dağın zirvesinin ortalama deniz seviyesine göre yüksekliği alınarak ölçülüyor. Standart ölçüm metodu, gelgit ölçüm cihazı olarak adlandırılan araçların kullanılmasıdır.

Bu araçlar dünyadaki birçok limanda bulunuyor ve yükselen ve alçalan gelgitin yüksekliğini kaydediyor. Tüm dünyadaki deniz seviyeleri ise en etkili şekilde uydulardan ışınlanan radarlarla ölçülmektedir. Bu uydu ışınları denizdeki tepelerin ve vadilerin varlığını dahi gösterir.

Deniz Seviyesi Değişkendir

Tıpkı gezegenimizdeki karaların yüzeyi gibi, okyanusların yüzeyi de düz değil. Örneğin, Kuzey Amerika'nın Batı Kıyısı'ndaki deniz seviyesinin Kuzey Amerika'nın Doğu Kıyısı'ndaki deniz seviyesinden genellikle 20 cm daha yüksek olduğu biliniyor. Okyanusun ve denizlerin yüzeyi birçok farklı etkene bağlı olarak konuma ve hatta dakikaya göre değişmektedir. Yerel deniz seviyesi yüksek veya düşük hava basıncı, fırtınalar, gelgitler nedeniyle değişiklik gösterebilir ve devam eden hidrolojik döngünün bir parçası olarak eriyen kar, yağmur ve nehir okyanuslara akmaktadır.

Ortalama Deniz Seviyesi

dünya okyanuslarının deniz seviyesinin uydu görüntü ile ölçümü
Deniz seviyelerinin radar uydu görüntüsü, yükseklik açık ve koyu noktalara göre ölçülüyor

Dünyanın çevresindeki "ortalama deniz seviyesi" genellikle, dünyadaki deniz seviyesinin saatlik okumalarının ortalamasını alan 20 yıllık verilere dayanıyor. Ortalama deniz seviyesi dünya geneline göre hesaplandığından, bir plajda GPS kullandığınızda rakım değeriniz 100 metre gösterilebilir. Benzer şekilde yerel okyanusun yüksekliği, küresel ortalamadan farklı olacaktır.

Değişen Deniz Seviyeleri

Deniz seviyesinin değişmesinin üç temel nedeni bulunuyor:

  • Bunlardan ilki kara kütlelerinin batması veya yükselmesi. Adalar ve kıtalar tektonik hareket nedeniyle veya buzulların ve buz tabakalarının erimesi veya büyümesi nedeniyle yükselebilir ve alçalabilir.
  • İkincisi, okyanuslardaki toplam su miktarındaki artış veya azalış. Buna öncelikli olarak Dünya karasularındaki küresel buz miktarındaki artış veya azalış neden oluyor. Yaklaşık 20.000 yıl önceki en büyük Pleistosen Çağı buzulları boyunca, ortalama deniz seviyesi bugünkü deniz seviyesinden ortalama 36 metre daha düşüktü. Dünyanın tüm buz tabakaları ve buzulları erimiş olsaydı, deniz seviyesi mevcut deniz seviyesinden 80 metre daha yüksek olabilirdi.
  • Sıcaklık, suyun genişlemesine veya daralmasına neden olarak okyanusun hacmini arttırır veya azaltır.

Deniz Seviyesinin Yükselmesi ve Düşmesinin Etkileri

Deniz seviyesi yükseldiğinde nehir vadileri deniz suyuyla doluyor ve haliçler veya koylar oluşturuyor. Alçakta bulunan ovalar ve adalar su altında kalıyor ve denizin altında kayboluyor. Bunlar, iklim değişikliği ve ortalama deniz seviyesinin yükselmesiyle ilgili başlıca kaygılardır. Dünya'nın deniz seviyesi her yıl yaklaşık 2 mm artmakta. İklim değişikliği daha yüksek küresel sıcaklıklara yol açarsa, buzullar ve buz tabakaları (özellikle Antarktika ve Grönland'da) eriyebilir ve deniz seviyelerini önemli ölçüde artırabilir. Sıcaklıklar okyanusun içindeki suyun genişlemesine ve ortalama deniz seviyesinin yükselmesine katkıda bulunacaktır. Deniz seviyesinin yükselmesi karaların su altında kalmasını sağladığından bu duruma batma denir.

Dünya buzullaşma dönemine yani Buzul Çağı'na girdiğinde ve deniz seviyeleri düştüğünde, koylar, körfezler ve haliçler kurur ve alçak rakımlı topraklar haline gelir. Yeni araziler ortaya çıkar ve kıyı şeridi genişler.