Vladimir Lenin: Hayatı, Ekim Devrimi, Sovyetler Birliği dönemi

Vladimir Lenin'in Sovyet Rusya'nın kurucu lideri ve Sovyetler Birliği'nin ilk lideri olma yolunda nasıl yükseldiğinin öyküsü.

Yazar Burcu Kara

Vladimir Lenin, 20. yüzyılın en önemli insanlarından biri olarak bugün hala devam etmekte olan küresel ideolojik mücadeleyi başlatmıştır. Kendisinin tarihteki önemini abartmak mümkün değildir. Lenin, Sovyet Rusya'nın ve Sovyetler Birliği'nin kurucu lideriydi. O bir politikacı, bir siyasi düşünür ve bir devrimciydi. Lenin'in şöhret basamaklarını tırmanışı, sürekli kaçarak ve siyasi hasımları tarafından suikasta uğrama riski altında geçen bir hayatın öyküsüdür. Vladimir Lenin, eylemleri ve görüşleri dünya çapında önemli tartışmalara konu olan bölücü bir siyasi figürdür. Bazıları tarafından korkulan, bazıları tarafından ise sevilen biridir.

Vladimir Lenin ile ilgili sıkça sorulan sorular

Vladimir Lenin nerede doğdu?

Vladimir Lenin Simbirsk, Rusya'da doğdu.

Vladimir Lenin nerede okudu?

Lenin Kazan Üniversitesi'nde hukuk eğitimi aldı. Ancak üç ay sonra sınır dışı edildi. Yine de hukuk sınavlarından yüksek notlar aldı ve 1891'de hukuk derecesini kazandı.

Vladimir Lenin ne zaman evlendi?

Lenin, 22 Temmuz 1898'de Nadezhda Krupskaya ile evlendi. Krupskaya, Lenin'in kişisel sekreteri olmuştur. Eşi, Rus Komünist Partisi'nde önemli organizasyonel rol üstlendi.

Vladimir Lenin dünyayı nasıl değiştirdi?

Vladimir Lenin Rus Komünist Partisi'nin (Bolşevikler) kurucusu ve Bolşevik darbesinin lideriydi (1917). Ayrıca Sovyetler Birliği'ni ilan etti. Karl Marx'ın da etkisiyle dünyaya komünist düşünceyi empoze etti.

Vladimir Lenin ne zaman öldü?

Vladimir Lenin 21 Ocak 1924'te Gorki, Rusya'da öldü.

Vladimir Lenin kimdi?

22 Nisan 1870'te Vladimir İlyiç Ulyanov (Lenin 1901'de ilave edildi) müreffeh bir orta sınıf ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Kardeşi Aleksandr, sosyalizm ve çarlığın sonu hakkında hissettikleri üzerinde büyük bir etkiye sahipti. Aleksandr, Narodnaya Volya'nın bir üyesi olarak Rusya'nın otoriter rejimine karşı terör eylemlerine katıldı. Çar III. Alexander'ı öldürmeyi planlamakla suçlandıktan sonra 1887'de idam edildi.

Vladimir Lenin'in ağabeyinin idamından önce de ihtilale yönelik dürtüleri olmasına karşın, radikalleşmesi infaz ve akabinde ailesinin liberal kesim tarafından reddedilmesiyle daha da şiddetlendi. Ancak onları birbirinden ayıran tek şey bu değildi. Meşru yaşlara geldiklerinde, çocukların beşi de devrim mücadelesine katıldı. Bu, Çar döneminde üst-orta sınıf Ruslar için sık rastlanan bir durumdu, çünkü sadece aristokrasiye temel medeni ve siyasi haklar tanınıyordu. Lenin'in babası o 15 yaşındayken vefat etti ve bir devlet suçlusu yetiştirdiği için toplumdan dışlanan bir ailenin sorumluluğu ona kaldı. Bununla birlikte Lenin'in, sonradan kendisinin devireceği geçici hükümetin lideri Aleksandr Kerenski'nin babası ve aynı zamanda okulunun müdürü olan bir destekçisi vardı. Hukuk eğitimi alacağı Kazan Üniversitesi'ne kabul edilmek için Lenin için bir kişilik referansı oluşturdu.

İlk üç ay içinde Lenin, yasadışı bir öğrenci toplantısına katıldığı için okuldan atıldı. Kokushkino'daki büyükbabasına ait olan bölgeye sürgün edildi. Daha sonra ablası Anna sınır dışı edilecekti. 1888 yılında Kazan'a geri dönmesine izin verildi, ancak orada üniversiteye kaydolmasına bir daha izin verilmedi. Bu dönemde diğer devrimcilerle iletişim kurdu ve zamanının önemli bir kısmını Marx ve Engels'in eserlerini okuyarak geçirdi ve nihayetinde kendisini bir Marksist olarak tanımladı.

Vladimir Lenin, ailesini Samara'ya naklettikten ve bu hak için ısrarla lobi yaptıktan sonra nihayetinde hukuk sınavlarına girmesine izin verildi. Çabalarının bir sonucu da her dersten tam not alarak birinci sınıf dereceyle mezun olabilmesiydi. Üstün performansının bir sonucu olarak, Lenin'in siyasi inançları hakkında yapılan itirazlar reddedildi ve baroya kabul edildi. 1892 ve 1893 yılları arasında avukat olarak çalıştı ve alt sosyoekonomik statülerden gelen insanları savundu. Bu süre zarfında avukatları nefretle anmaya başladı çünkü yargı sisteminin daha varlıklı ve güçlü insanlar lehine hileli olduğuna inanıyordu.

Lenin'in yurt dışı, sürgün ve evlilik dönemi

Lenin 1893 yılında, o dönemde Çarlık Rusya'sının başkenti olan St Petersburg şehrine taşındı. Bir avukatın asistanı olarak çalışarak deneyim kazandıktan sonra, şehirde aktif olan Marksist hücreler arasında öne çıktı. Hükümetten casuslar bu gruplara sızmıştı, bu nedenle çok riskliydi. Buna rağmen Lenin inançlarına sadık kaldı ve 1894'te Marksist bir işçi çevresinin lideri olarak görev yaptı. Gelecekteki eşi Nadezhda (Nadya) Krupskaya adında Marksist bir öğretmenle ilk kez bu dönemde tanıştı.

Vladimir Lenin ayrıca yurtdışı bağlarını güçlendirmek için de çaba gösterdi. Paris'e giderek Karl Marx'ın damadıyla bir görüşme yaptı, ardından İsviçre'ye uçarak Rusya'dan göç etmiş Rus Marksistlerle bir araya geldi. Daha sonra Lenin Berlin'e gitti ve oradan da Rusya'ya dönerek grev yapan işçilere yasalara aykırı Marksist materyaller verdi. Lenin ve diğer 39 kişi gözaltına alındı ve şiddetli bir ayaklanmayı kışkırtmakla suçlandı. Bir yıl gözaltında tutulduktan sonra üç yıllık sürgün cezasını çekmek üzere Sibirya'ya gönderildi. Kendisi ve ailesi sürekli gözetim altında tutulmasına rağmen, sadece makul bir risk oluşturduğuna inanıldığı için büyük ölçüde özgür bırakıldılar. Taşrada küçük bir kulübede yaşıyorlardı. Bu sayede Petersburg'da gerçekleşen devrimci faaliyetlerle iletişim halinde kalması mümkün oluyordu.

Nadya Krupskaya da 1898'de bir grevin örgütlenmesindeki rolü nedeniyle Sibirya'da sürgüne mahkum edildi. Yetkilileri Vladimir ile aynı mezrada kalmasına izin vermeye ikna etmeyi başardı ve geldikten kısa bir süre sonra ikisi nikah kıydı. Sürgündeki zamanlarını birlikte kendi yazıları üzerinde çalışarak ve Marksist yazarların eserlerini Rusçaya çevirerek geçirdiler. Lenin hayatı boyunca üretken bir yazar oldu ve siyasi yazı alanında önemli eserler verdi.

1905 Devrimi öncesi yaşananlar

Vladimir Lenin sürgüne zorlandıktan sonra İsviçre'ye gitti ve burada bir kez daha Rusya'daki Marksistlerle bağlantı kurdu. Münih'te "Iskra" (Kıvılcım) adında bir gazete yayınlamaya başlamak üzere anlaştılar; bu gazete daha sonra Rusya'ya sokuldu ve orada popüler bir yeraltı dergisi olarak ün kazandı. Marksist Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) bu dergiyi uzun yıllar boyunca resmi yayın organı olarak kullandı. Eşi ile Münih'te buluşan Lenin, bir yandan RSDİP'nin ilerlemesi için çalışırken bir yandan da siyasi edebi eylemlerde bulundu.

Lenin, Bavyera polisi tarafından yakalanmamak için 1902 yılında faaliyetlerini Londra'ya taşıdı. Orada, Rus Devrimi'nde hayati bir figür olarak yer alacak olan Leon Troçki ile tanıştı. Bundan kısa bir süre sonra Lenin rahatsızlandı ve bu nedenle Iskra'nın yayın kurulunda liderlik pozisyonu üstlenemedi. Sonuç olarak dergi Cenevre'ye taşındı.

Bu dönemde RSDİP içinde Vladimir Lenin'in fikirlerini destekleyen üyeler ile Julius Martov'un fikirlerini destekleyen üyeler arasında bir çatlak oluştu. Lenin'in destekçileri gücün tek elde toplandığı bir yapıya inanırken, Martov'un takipçileri bireysel iradenin parti içinde daha fazla yetki sahibi olması gerektiğini savunuyordu. Lenin'i destekleyenler, kelime anlamı "çoğunlukçular" olan Bolşevikler olarak bilinirken, Martov'u destekleyenler Menşevikler olarak tanındı. Lenin tarafının bu şekilde tanımlanması, gerçekten de çoğunluk olmalarından kaynaklanıyordu.

1905 Devrimi

22 Ocak 1917'de Birinci Rus Devrimi başladı (Kanlı Pazar). İşçiler ve köylüler Çar II. Nicholas'ın saltanatına karşı silahlı isyan başlattığında ve askeri isyanlar eylemlerini desteklediğinde Rus İmparatorluğu'nun büyük bir bölümü etkilendi. Bolşevikler, Vladimir Lenin tarafından olaylara daha aktif bir şekilde katılmaya teşvik edildi. Çar, devrimin başarısızlığına rağmen bir dizi liberal önlemi uygulamaya koydu.

Lenin Rusya'ya güvenli bir şekilde dönebildi ve Petersburg'a vardığında Novaya Zhizn (Yeni Hayat) gazetesinin yayın kuruluna katıldı. Bolşeviklere, bankaları, postaneleri ve demiryolu istasyonlarını yağmalayarak mali kaynaklarını arttırmak için bu yolu kullanmalarını tavsiye etti. Bu tavsiyeler uygulandı (bir banka soyan Josef Stalin de dahil). Çarlık yönetimi bu girişimlerin daha fazla farkına vardı ve siyasi muhalefete yönelik baskılar Lenin'in bir kez daha yola çıkmasına neden oldu. Sonraki dokuz yıl boyunca Avrupa'yı dolaşarak Çarlık devletine karşı siyasi muhalefeti uzaktan koordine etti.

I. Dünya Savaşı ve Şubat Devrimi

1914 yılında Avrupa'da Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu arasındaki çatışma patlak verdiğinde, Rusya da bu çatışmaya katıldı. Vladimir Lenin, monarşist hükümetleri yıkmak için Avrupa proletaryasını, temelde emperyalist bir çatışma olan bu durumu bir sınıf savaşına dönüştürmeye teşvik etti. Rusya Şubat 1917'de yeni bir devrime sahne oldu ve bu devrimin kıvılcımını kısmen ülkenin savaş sırasında yaşadığı sarsıcı ölümler (yaklaşık 2,5 milyon ölü) ateşledi. İşçiler bu kez zafer kazanarak Çar II. Nicholas (Nikolay)'ı tahttan çekilmeye zorladı ve iktidarı Duma'ya (parlamento) devretti.

Bu zaferin ardından Lenin, Rusya'ya geri dönmek için uzun ve tehlikeli bir yolculuğa hazırlandı. Öte yandan Almanya'nın davasına destek verdiğini gördü. Lenin, Rusya'yı yenmenin bir devrimi ateşlemeye yardımcı olacağını söyleyerek, Almanya'nın ayaklanmayı tetiklemesi için onu Rusya'ya kaçırmasına yardımcı oldu.

İsviçre'den Petrograd'a giden trene binerek Almanya, İsveç ve Finlandiya (St. Petersburg) üzerinden geçti. Lenin, olaylara rağmen yeni kurulan Geçici Hükümetten memnun değildi. Rusya'yı bir cumhuriyet haline getirmeyi planladığı ve daha da önemlisi Almanya ile savaşı sona erdirmediği için, bunu proletaryaya ihanet olarak görüyordu.

İngiltere ve Fransa tarafından desteklenen Geçici Hükümet bunun yerine Almanya'ya karşı yeni bir saldırı planladı. Rus yönetimi artık bir "proletarya diktatörlüğü" değil, bir "burjuvazi diktatörlüğü " haline gelmişti. Yeni yönetim iktidara geldikten hemen sonra Lenin, Bolşevik muhalefeti örgütlemeye başladı ve kendisini tehlikeli bir siyasi muhalif olarak damgaladı. Hayatından endişe eden Lenin Finlandiya'ya kaçtı ve burada Bolşevik sempatizanlar tarafından tutulan güvenli evlerde kaldı.

1917 Ekim Devrimi: Vladimir Lenin gücü ele geçiriyor

Vladimir Lenin Petrograd'a döner dönmez devrim ateşini körüklemeye başladı. Bolşeviklere bir çağrıda bulunarak Geçici Hükümetin işçi sınıfının, askerlerin ve köylülerin en temel ihtiyaçlarını bile karşılayamadığını belirtti. Geçici Hükümet sovyetlerin (bölge konseyleri) talebi üzerine kurulmuştu, ancak sovyetlerin kontrolü hükümete devretmesi durumu karmaşık hale getirmişti. Lenin, Sovyetler Birliği'nin Geçici Hükümeti devireceği şiddet içermeyen bir ayaklanmayı destekliyordu.

Mart ve Eylül ayları arasında, Geçici Hükümet ekonomik zorluklar ve savaş yorgunluğu nedeniyle önemli destek kayıplarına uğradı. Buna paralel olarak Bolşeviklerin etkisi Petrograd Sovyeti'ne ve diğer önemli Rus şehirlerine yayıldı. Ancak iktidarın barışçıl bir şekilde devri söz konusu olmayacaktı. Lenin iktidarın hızlı bir şekilde devredilmesi çağrısında bulundu, ancak Geçici Hükümet'in lideri Aleksandr Kerenski bunun bir seçim süreci yoluyla sakin bir dönemden sonra gerçekleşmesinde ısrar etti. Lenin yetkililer tarafından Alman casusu olarak damgalandı ve gözaltına alınmaya çalışıldı. Lenin artık kontrolü ele geçirmenin zamanı geldiğini düşünüyordu.

Ekim ayı sonlarında Geçici Hükümeti devirecek darbeyi planlamaya başladı. Kerenski'yi 7 ve 8 Kasım'da işgal eden Bolşevik Kızıl Muhafızlar ve diğer devrimci savaşçılar küçük bir muhalefetle karşılaştı. Lenin, devlet otoritesinin tamamen sovyet konseylerine devredilmesinin ardından, kendisine Rusya'yı yönetme yetkisi veren Halk Komiserleri Konseyi'nin başkanlığına seçildi.

Vladimir Lenin'in iktidara yükselişi, ilk yıllarında başlayan uzun bir süreçti. Kanun tarafından yakalanmaktan kaçtığı ve sık sık seyahat ettiği dramatik bir hayatın ardından 47 yaşında nihayet kontrolü ele geçirdi. Lenin'in başkan olduktan sonra "İnsanın başı dönüyor" dediği rivayet edilir.

Ancak, tamamlamak için çok çalışması gereken zorlu bir görevle karşı karşıyaydı. Neyse ki Lenin, kararlılığı ve pratikliği sayesinde Sovyetler Birliği'ne tehlikeli doğumunda etkili bir şekilde rehberlik edebildi.

Savaş Komünizmi sürecinde yaşanan insanlık dramı

Bolşevik Devrimi ile Rusya üç yıl sürecek bir iç savaşa girdi. Lenin'in yeni kurduğu Rus Komünist Parti'nin yönetimindeki Kızıl Ordu Beyaz Ordu ile savaştı. Beyaz Ordu monarşist, kapitalist ve demokrat sosyalizm destekçilerinden oluşuyordu ancak gücü itibariyle Kızıllara denk değildi.

Lenin, "Savaş Komünizmi" adını verdiği geçici ekonomik politikasını açıkladı. Bu politikalar ile iktidarını sağlamlaştırdı ve Beyaz Ordu'yu yenme şansını yükseltti.

Savaş Komünizmi Sovyet Rusya'daki imalat ve sanayiyi kamulaştırmıştı. Ayrıca Kızıl Ordu'ya kaynak sağlamak için köylü çiftçilerden artık daha fazla tahıl alınıyordu.

Bu hamleler felaketle sonuçlandı. Yeni devlet ekonomisi hem endüstriyel hem de tarımsal üretimi zayıflattı. Tahminen beş milyon Rus 1921'de kıtlıktan öldü ve Rusya'daki yaşam standardı yoksulluk seviyesine geldi.

Sovyet hükümetine karşı kitlesel huzursuzluk başladı. Sonuç olarak Lenin, Savaş Komünizmi'ni değiştirdi ve Yeni Ekonomik Politika'yı sundu. Buna göre kamulaştırma yönteminden geçici olarak vazgeçilecekti. Yeni Ekonomik Politika daha piyasaya yönelik bir ekonomik sistemdi. Ancak önceki gibi devlet kontrolüne tabi serbest bir piyasa ve kapitalizmi öngördü.

Çeka: İlk istihbarat ve güvenlik teşkilatı

Bolşevik Devrimi'nden kısa bir süre sonra Lenin, Rusya'nın ilk gizli polisi Cheka'yı kurdu.

Rus İç Savaşı döneminde Rus ekonomisi zayıfladı. Bunun üzerine Lenin, Cheka'yı kullanarak muhalifleri ve de siyasi partideki rakipleri baskılamayı seçti.

Ne var ki bu çabalar o tarihi ana engel olamadı: Sosyalist parti üyesi Fanya Kaplan Moskova'daki bir fabrikadan çıktığı Ağustos 1918'de Lenin'e ateş açtı. Lenin omzundan ve boynundan ciddi yara aldı.

Çeka (Cheka) ile başlayan Kızıl Terör

Suikast girişiminden sonra Cheka, Kızıl Terör olarak bilinen bir dönemi başlattı. Sırasıyla çarlık rejiminin destekçilerine, Rusya'nın üst sınıflarına ve Lenin'in Komünist Partisine sadık olmayan herhangi bir sosyaliste karşı kitlesel infazlar başlatıldı.

Bazı tahminlere göre, Çeka Eylül ve Ekim 1918 arasındaki Kızıl Terör sırasında 100.000 kadar "sınıf düşmanı" idam etmiş olabilir.

Lenin SSCB'yi kuruyor

Lenin'in Kızıl Ordusu Rus iç savaşını kazandı. 1922'de Rusya, Ukrayna, Belarus ve Transkafkasya (günümüzde Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan) arasındaki antlaşma ile Sovyet Cumhuriyetleri Birliği (SSCB) kuruldu.

Lenin SSCB'yi kurduğu dönemde sağlığı kötüye gitmekteydi. Yine de birliğin ilk başkanı oldu. 1924'teki ölümüne dek geçirdiği felçler birliğe başkanlık etme olanağını kısıtladı.

Lenin'in yokluğunda Genel Sekreter Josef Stalin öne çıktı. Josef Stalin Komünist Parti'deki iktidarını güçlendirdi. Lenin, Stalin'in genişleyen siyasi yetkilerine dikkat çekerek onun SSCB için tehdit olduğunu söyledi.

Lenin 1922 sonu ile 1923 başında felç geçirdi ancak gücünü toparlamaya başlamıştı. Bu süreçte Komünist Parti iktidarındaki yozlaşmaya dikkat çeken denemeler kaleme aldı. Bu yazılara Lenin'in Ahit'i de denir. Denemelerde Sovyet siyasi yapısına dair yenilikler ile Stalin'in konumundan uzaklaştırılması yer alıyordu.

Lenin'in ölümü ve mezarı

Lenin 21 Ocak 1924'te Moskova yakınlarındaki Gorki Leninskiye'de öldü. 53 yaşındaydı. Rus toplumundaki yerine dikkat çekmek amacıyla cesedi mumyalandı; ardından Moskova'nın Kızıl Meydanı'ndaki anıt mezara konuldu. Lenin'in cesedi ölümünden sonra birçok kez taşındı. İlk defa İkinci Dünya Savaşı'da güvenlik nedeniyle Rusya'nın uzak Tyumen şehrine götürüldü.